Müverrihûn Mikâil Bayram

Makaleleri

MAKALELERİ

1. Türkçe Makaleleri

1.1. Ahi Evren Kimdir?(Gerçek Şahsiyeti ve Eserleri)[1]

Bu makale Mikail Bayram'ın doktora çalışmasına da konu olan, Şeyh Nasîruddin Mahmud el Hoyî 'nin, Ahi teşkilatının kurcusu Ahi Evren olduğunu tespit ettiği makalesidir. Makalede, Ahi Evrenin gerçek şahsiyeti, hayatı, fikir yapısı ve eserlerine dair bilgiler yer almaktadır.

1.2.  Baba İshak Hareketinin Gerçek Sebebi ve Ahi Evren İle İlgisi[2]

Anadolu Selçuklu Devleti döneminde Türkmen çevre tarafından düzenlenmiş olan Baba İshak İsyanının sanıldığı gibi, Baba İshak'ın Peygamberlik iddialarıyla ortaya çıkmış bir isyan hareketi olmadığına dair bilgiler verdiği makalesidir.

Makalede "Ahiler-Türkmenler ve II. Gıyaseddin Keyhüsrev" başlığı altında isyanın gerçek sebebinin siyasi otoritenin Ahi Türkmenler üzerinde artan baskısı olduğu açıklanmıştır.

Mikâil Bayram bu isyanın Anadolu'daki ilk Türkmen harekatı olduğunu, Türkmenlerin bundan sonra da isyanlar da bulunduğunu, bu isyanların Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılışına kadar devam ettiğini ifade etmektedir. Özellikle Moğol istilasından sonra Türkmen çevrelerin yoğun olduğu Kırşehir, Aksaray, Karaman ve Denizli'de ortaya çıkan Türkmen isyanlarını Ahiler tarafından yönetildiğini, bu durumun Ahilerle Türkmenlerin aynı meslek ve meşrepte olduklarını, ortak bir dinî ve siyasî anlayışı benimsediklerinin işareti olduğu üzerinde durmuştur.

Bu isyanın gerçek sebebinin bugüne kadar açıklanamamasının Türkmenlere ait eserlerin mevcudiyetini bilememekten kaynaklandığını ifade etmiştir.

1.3.  Sultan Fatih'de Sadruddin Konevi ve Ahi Evren Hayranlığı

Mikâil Bayram'ın, Osmanlı Devleti hükümdarı II. Mehmet'in Selçuklu devri mutasavvıflarından Ahi Evren ve Sadruddin-i Konevî'nin fikirlerine ilgi duyduğuna dair tespitlerde bulunduğu makalesidir.

Mikâil Bayram, Fatih'in Sadruddin-i Konevî'ye ait " Miftahü'l-gayb" adlı eseri dört ayrı yazara şerh ettirdiğinden bahsettiği makalesinde, Konevî'ye ait bu eserin Fatih tarafından okunduğuna dair kanaatini belirtmektedir. Fatih'in dört yazara şerh yaptırmasının ve bu eseri okumasının Konevî 'ye duyduğu hayranlıktan ileri geldiğini düşünmektedir.

Mikâil Bayram, Ahi Evren'e ait olduğunu ortaya koyduğu Tabsıra adlı eserin Ayasofya'daki nüshasının kapak sayfasında kitabın Fatih'in özel kütüphanesine ait olduğuna dair kaydın bulunduğunu belirtmektedir. Böylece bahsi geçen eserin Fatih tarafından okunduğunun işareti olduğunun üzerinde durmaktadır. Fatih'teki Ahi Evren hayranlığının bir diğer göstergesinin de Ahi Evren'e ait Kırşehir'deki türbeyi onarıp, türbe bitişiğine zaviye yaptırması olduğunu ifade eder. Hatta Fatih'in Ahi Evren 'e hayranlık ve ilgisinin Konevî'den daha fazla olduğunu da düşünmektedir.

1.4. Anadolu'da Te'lif Edilen İlk Eser Kaşfal Akabe'[3]

Mikâil Bayram'ın, Anadolu'da te'lif edilen ilk eserin tespitine yönelik makalesidir. Bu makale aynı isimle 1981 yılında kitap olarak yayınlanmıştır.[4]

Makale birkaç başlıktan oluşmaktadır. Bu başlıklar ve içeriklerine dair şunları söyleyebiliriz:

Eserin adı ve yazarı başlığında; Mikâil Bayram, İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi nr. 5426'da kayıtlı bulunan ve mühim risaleleri ihtiva eden bir mecmuanın 244b-261a sayfalarından eserin adının "Kaşf-al Akabe" adını aldığı bilgisine ulaşıldığını, eserin 245a sayfasında ise yazarın kendi adını İlyas b. Ahmed al Kaysarı al- Ma'ruf bi ibn al- Kamâl kaydettiğini ifade eder.

Eserin ithaf edildiği devlet adamının kimliği başlığında; yazarın künyesinden eserin Kayseri'de yazıldığını tespit etmiştir. Eserin meth bölümünde bu eserin bir devlet adamına ithaf edildiğinden hareketle bu devlet adamının kim olduğu üzerinde durmuştur. Fatih Kütüphanesindeki kaydında mecmuanın 1327'de istinsah edildiği bilgisine ulaşan Mikâil Bayram eserin bu tarihten önce te'lif edildiğini Danişmendoğlu Devleti sultanı Melik Ahmed Gazi'ye ithaf edildiğini düşünmektedir.

Nüshanın tavsifi başlığında eserin içeriği, ilmî ve tarihi değeri üzerinde durulmuştur.

Makalenin sonunda eserin orijinal metni de yer almaktadır.

Bu makale, sanılanın aksine Anadolu'da ilmî faaliyetlerin ilk fetihlerden çok sonra başlamadığını, fetihlerle birlikte ilmî çalışmaların da devam ettiğinin delili olması açısından mühim bir çalışmadır.

1.5.  Anadolu Selçuklularından Günümüze Din Eğitim

Anadolu Selçuklularından günümüze din eğitiminin konu edildiği makalesidir. Ahiliğin eğitim ve kültür ocağı olarak mühim bir kurum olduğunu vurguladığı makalede Ahi Evren'in Menahic-i Seyfi adlı ilmihal kitabının Anadolu'da ilmihal cilik geleneğini başlattığını belirtmektedir. Başlangıçta Farsça olarak devam eden bu geleneğin daha sonra Türkçe olarak günümüze kadar geldiğine, bunun da Türkçenin gelişmesine katkıda bulunduğuna işaret etmektedir.

1.6.  Anadolu Selçukluları Devrinde Anadolu Bacıları (Bacıyan- ı Rum)Örgütünün Kurucusu Fatma Bacı Kimdir?

Mikâil Bayram'ın en önemli çalışmalarından biridir. Mikâil Bayram, Fatma Bacı'nın gerçek kimliğinden ve kurmuş olduğu Bacıyân- Rum Teşkilatının faaliyetlerine dair tespitte bulunduğu makalesidir.Makalede Fatma Bacı'nın Ahi Evren'in karısı olduğu bilgisini vermiştir.

Mikâil Bayramın Fatma Bacı'nın hayatı ve faaliyetlerine dair ayrıntılı bilgiler ihtiva eden makale ve kitapları da mevcuttur.

1.7.  Ahi Evren'in Öldürülmesi ve Ölüm Tarihinin Tespiti

Mikâil Bayram'ın, Ahi Evren'in hayatı ve faaliyetlerine dair bilgiler verildikten sonra Ahi Evren'in siyasî otoritenin isteği ile şehit edildiğine ve ölüm tarihine dair tespitinin yer aldığı makalesidir.

1.8.  Sadru'd-din Konevî İle Ahi Evren Şeyh Nasuri'd-din Mahmut'un Mektuplaşması[5]

Bu çalışma, Mikâil Bayram'ın Anadolu Selçuklu Devleti'nin önemli mutasavvıflarından Sadruddin Konevî ve Ahi Evren arasında güncel, ilmi ve felsefî konularda mektuplaştıklarına dair tespitlerde bulunduğu makalesidir.

Mikâil Bayram ,el yazması kitaplar ihtiva eden kütüphanelerde yaptığı çalışmalarda Sadru'ddin Konevî'nin olduğu tespit edilen mektupları incelemiştir. Bu mektupların Konevi ile İranlı matematikçi Nasiruddin Tusi arasında olduğuna dair kanının yanlış olduğuna işaret etmektedir. Mektupların aslında Konevi ile Ahi Evren arasında olduğuna dair bilgilerİ bu makalede başlıklar altında incelemiştir.

Mikâil Bayram devrin siyasi otoritesinin Ahi Türkmenlere karşı uyguladığı olumsuz tavır ve tutum neticesi Ahi Evren'e ait eserlerin zamanla unutulduğunu bu nedenle bahsi geçen mektupların da Ahi Evrenin lakapdaşı İranlı matematikçi Nasiruddin Tusi'ye nispet edildiğini dile getirmiştir.

Mektupların içeriğine dair de bilgilerin de verildiği makalenin sonuna bu mektupların çeşitli kütüphanelerdeki metinlerinin yer alığı birkaç levha eklenmiştir.

1.9.  İbni Sina ve Ahi Evren

Ahi Evren'in İbnî Sina'ya olan fikrî yakınlığı ve hayranlığının konu edildiği makalesidir.

Makalenin giriş kısmında Ahi Evrene dair özet bilgiye yer verilmiştir. Daha sonraki kısımda ise Ahi Evren'in İbnî Sina'ya olan hayranlığına dair bilgi ve tespitler ifade edilmiştir.

           Mikâil Bayram, Ahi Evren'in muhtelif eserlerinde İbnî Sina'ya meth edici ifadeler kullandığını; eserlerinde İbnî Sina'nın söz, düşünce ve şiirlerini yazdığını belirtir. Anadolu Selçuklu sultanı Alâeddin Keykubat'ın isteği ile İbnî Sina'nın "er- Risale fi'n- nefsi'n- natıka" adlı eserini Farsçaya Ahi Evren'in tecüme ettiğini de ifade eder. Şehristanî'nin İbnî Sina'nın mantık, tabiiyat, ilahiyata dair görüşlerine itiraz mahiyetindeki "Musâraa" adlı eserine Ahi Evren tarafından " Musari'ul- Musarî adlı eserle karşılık verdiğini de beyan eden Bayram, bütün bunların Ahi Evrende İbnî Sina' ya büyük bir hayranlık ve fikrî yakınlıktan kaynaklı olduğunu düşünmektedir.

1.10. Anadolu Selçukluları Zamanında Ahi Teşkilatı Teşkilatının Kuruluşu ve Gelişmesi

Bu çalışma Mikâil Bayram'ın, Anadolu Selçukluları zamanında Ahi Teşkilatının ne zaman, nasıl, hangi şartlar altında kurulduğunu, nasıl bir gelişme gösterdiğine dair bilgiler ihtiva eden makalesidir.

Makale aynı adla iki kere yayınlanmıştır.

Mikâil Bayram, Ahi Evren tarafından kurulan Ahiliğin I. Gıyaseddin Keyhüsrev, I. İzzeddin Keykavus, I. Alaeddin Keykubat zamanında gelişme gösterdiğini kısa sürede şehirlerde meslek erbabı ve tasavvufi silsile ile yayıldığını, II. Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında ise Mevleviliğim tesiri ile Ahiler üzerinde siyasî baskılar kurulduğunu belirtir. Ahi Evren'in Kırşehir'de Caca Bey tarafından öldürülmesinin ardından Ahilere karşı siyasî baskının daha da arttığını, Ahilere ait malların müsadere edildiğini, pek çok ahinin Mevleviliğe intisaba zorlandığını ifade eder. Ahilerin de bu baskılar neticesi uc bölgelere hatta Anadolu sınırları dışına göç etmek zorunda kaldıklarını anlatır.

1.11.  Devrinin Fikir Akımlarında Nasreddin Hoca'nın Yeri

Mikâil Bayram'ın, Nasreddin Hoca'nın bir halk filozofu olarak tasavvufi zümreden akılcıları temsil ettiğini, devrinin siyasî olaylarını bu akılcı anlayış ile hicvettiğini kaleme aldığı makalesidir.

Mikâil Bayram, Nasreddin Hoca'nın fıkralarından birkaç örnek vererek Hoca'nın sezgici anlayışın aksine akılcı çizgide olduğunu ispatlamaktadır.

1.12.  Ahi Evren- Mevlana ihtilafının Mahiyeti ve Boyutları

Mikâil Bayram'ın , Ahi Evren-Mevlana arasında tasavvufi ve siyasî anlayış ve yaşayış bakımından farklılıklar bulunduğunu ifade ettiği makalesidir.

Mikâil Bayram bu ihtilafları:

A-Akılcılık ve Sezgicilik

B- Tasavvufî İhtilaf

C- Siyasî İhtilaf olmak üzere üç ana başlık halinde sunmuştur.

Makalede bu ihtilafın Ahilik ve Mevlevilik arasında huzur ve istikrarın bozulmasına kadar gidecek olduğu işaret edilmektedir

1.13.  islamda ve islam Dünyasında Fütüvvet Hareketi

Mikâil Bayram'ın İslamdaki kahramanlık ülküsü olarak tarif ettiği futuvvet anlayışının zaman içerisinde siyasî, dinî, kültürel nedenlerle değişmesini konu alan makalesidir.

Makale Fütüvvetin tarifi ve kısa tarihinin yer aldığı iki başlıktan oluşmaktadır. İkinci başlıkta fütüvvet üç evreye ayrılmış, bu evreler açıklanmıştır.

1.                  Evre,     islam öncesi Cahiliye Devrinde ve İslamın ilk iki yüz yılında varlık gösteren evredir. Hılful Fuzul anlayışının bu evrenin ürünü olduğu, ilk Müslümanl ardaki cihad ruhunun fütüvvetteki ideal kahramanlık anlayışından ileri geldiği belirtilmektedir.

2.  Evre  hicrî II. yy'dan itibaren tasavvufi düşünce şeklinde ortaya çıktığı evredir. Buradaki ideal kahraman, silahla savaşan değil, cömert, başkalarına yardım eden, hoşgörü anlayışıyla hareket eden bir kahramandır.

3.  Evre  ise Abbasi halifesi en- Nasîr-li Dinillah zamanında 12. yy'da ortaya çıkmıştır. İslam dünyasındaki siyasî ve fikrî ayrılıklar neticesi bu halifenin kendi otoritesini koruma adına geliştirdiği bir anlayışın hâkim olduğu evredir.

1.14.  Yunus Emre Eskişehirli (Sivrihisarlı) Olabilir Mi?[6]

Yunus Emre'nin Eskişehirli olmadığına dair tespitlerde bulunduğu makalesidir. Mikaîl Bayram, Yunus Emre'nin, yaşadığı sosyal ve siyasî çevreden hareketle yaşadığı yörenin tespitini yapmıştır. Buna göre Türkçe düşünüp Türkçe yazan Yunus Emre Türkmenleri himaye eden Karamanoğullarının coğrafyasında yaşamış olup, burada medfun bulunmaktadır.

1.15.  XIII. Asır Başlarında Maveraünnehir'de Faaliyet Gösteren Bir Bahşi İle İlgili Bir Haber[7]

Mikâil Bayram'ın Moğol istilasından önce Hitaylardan Cend'e gelen bir putperestin Müslümanlar üzerindeki tesir bırakan faaliyetine dair haberden hareketle o dönemdeki Türkmenlerin dinî, siyasî ve kültürel durumları hakkında tespitlerde bulunduğu makalesidir.

1.16.  Evhadu'd- dîn Hamid El- Kirmânî[8]

Mikâil Bayram'ın Anadolu Selçuklu devri ünlü Türkmen şairi ve mutasavvıfı Evhadu'd-din Hamid el Kirmanî'nin biyografisinin sunduğu makalesidir.

1.17.  Selçuklular Zamanında Tokat Yöresinde İlmi ve Fikri Faaliyetler

Bu tebliğde Danişmendoğullarının merkezi, Tokatta ilmî ve kültürel faaliyetlerden ve bu faaliyetlerin bölgenin Türkleşme ve İslamlaşmasına sağladığı katkıdan bahsedilmektedir.

Tebliğin sonunda Konya Şihabuddin Uzluk Kütüphanesinde 1121(1708) istinsah tarihli bir mecmuanın sırtındaki kayıtta Turhalda medfun bulunan Türkmen dervişlerin bir kısmının adlarının yer aldığı ek bir belge sunulmuştur.

1.18.  Pervaneoğulları Zamanında İlmî Çalışmalar[9]

Bu bildiride bir liman ve ticaret kenti olan Sinop ve çevresinde ilmî çalışmalara dair bilgiler yer almaktadır. Bildirinin giriş kısmında Sinop'un kısa bir tarihine yer verilmiş, daha sonra Sinop'taki ilmi çalışmalar üzerinde durulmuştur.

Bu çalışma, Sinopta faaliyet gösteren Müeyyedü'd- din-i Cendî 'nin tanıtılması açısından da mühimdir.

1.19.  Narhcı Hasan Çelebi'nin 'Mesalihü'l- Müslimin ve Menafi'ül- Müminin' Adlı Eseri Ve Ali Emirî Efendi'nin Eser Hakkındaki Notları[10]

Bu çalışma XI. Türk Tarih Kongresi bildiri özetleri arasında yer almaktadır. Bu bildiride Narhçı Hasan Çelebi'nin Vezir-i Azam Kemankeş Mustafa Paşa'ya sınduğu "Mesalihü'l-Müslimin ve Menafi'ül-Mü'minin" adlı eserin Konya Yusuf Ağa Kütüphanesinde bulunan ve bilinen tek nüshasının tavsif edileceği, içeriği ile ilgili özet bilgi verileceği ve Narhçı Hasan'ın tanıtılacağı bilgisi verilmiştir.

1.20.  Baciyan-ı Rum (Anadolu Bacıları)Hakkında Bazı Yeni Kaynaklar

Mikâil Bayram, X. Türk Tarih Kongresi bildiri ve özetlerinde yer alan bu çalışmada Anadolu Selçukluları zamanında Türkmen kadınların kurduğu Bacıyan- ı Rum teşkilatının mahiyetinin Ahi Evren'in eserlerinden araştırması esnasında bu teşkilattan bahseden bazı yeni eserler tespit ettiğini belirmiştir. Tebliğde Bacıyan-ı Rum teşkilatından bahseden eserlerin sanılandan çok daha fazla olduğunun üzerinde durulmuştur.

Bu yeni kaynaklar aracılığı ile Ahi ve Bacı teşkilatının kim zamanında, nerede kurulduğu ve faaliyetleri hakkında bilgi verileceği ifade edilmiştir.

Bu makale 1991 yılında X. Türk Tarih Kongresi'nden ayrı basım olarak Türk Tarih Kurumu Basımevi tarafından yayınlanmıştır.[11]

1.21.  Selçuklular Zamanında Tokat Ve Malatya Yörenin Fikrî ve Kültürel Yapısı ve Siyasî Boyutlar[12]

Anadolu Selçuklu Devleti'nin iki önemli şehri Tokat ve Malatya arasındaki fikri ve kültürel farklılıkların siyasî yapıya etkisi ve bu iki şehir arasında süregelen ihtilafın sebep ve mahiyetinin konu edildiği makaledir.

1.    Tokat    ve yöresinin fikri ve kültürel yapısı

2.    Malatya'da  teşekkül eden ilmî ve kültürel ortam

3.    Tokat   ile Malatya arasındaki ihtilaf ve rekabet başlıkları altında bu iki şehirle ve aralarındaki ihtilafa dair detaylara yer verilmiştir.

1.22.  Tarih ve Tarihçi[13]

Mikâil Bayram'ın en önemli çalışmalarından biridir. Bu makalesinde tarihin ne olduğu, neleri konu ettiği, tarihin faydası, tarihçinin kim olduğu, tarihçinin görev ve sorumluluklarının neler olduğu, tarihçide olmaması gerekenleri. tarih araştırmalarımızdaki eksiklikleri, bu eksiklikleri gidermek için nasıl bir yol tayin etmemiz gerektiği, İslam tarihini yazamama sebeplerimizi, İslam tarihi yazabilmemiz için yapmamız gerekenleri konu almıştır.

1.23.  Selçuklular Zamanında Antalya'da Ahiler

Bu bildiride Anadolu Selçuklu Devleti'nin önemli ticaret kenti olan Antalya'da Ahiliğin organizasyonuna ve etkinliğine dair bilgiler yer almaktadır.

1.24.     Yunus  Emre'nin Tasavvufî Meşrebi Cemal-Perestlik[14]

Mikâil Bayram, bu makalede tasavvufta cemâl-perestlik anlayışından bu anlayışın Selçuklular zamanındaki durumundan hareketle Yunus Emre'nin cemal-perestliğinden bahsetmiştir.

1.25.  Beş Asır Önce Yapılmış Tenkidli Bir Metin Neşri ( Edition Critic) Üzerine[15]

Mikail Bayram'ın, Hace Nasiruddin Tûsî'nin "Şerhu'l İşarat" adlı eserinin 500 yıl evvel bugünkü modern usule benzer şekilde tenkidinin yapıldığını konu alan makalesidir.

Bu çalışma batıda geliştirildiği kabul edilen metin tenkidi usulünün İslam dünyasında batıdan daha önce mevcut olduğu ve uygulandığının kanıtı olduğunu göstermesi açısından önemlidir.

1.26.  Dört Halife Döneminde İctihadın Boyutları Ve Ekonomik Sonuçları[16]

Dört halife devrinde İslamda kesin emir bulunan hususlarda bile ictihadda bulunarak uygulama değişikliğine gidildiği, ictihadın devletin özellikle ekonomik tedbir alması bakımından önemine işaret ettiği makalesidir.

1.27.  Selçuklular Zamanında Malatya'da İlmî ve Fikrî Faaliyetler[17]

Malatya'daki Selçuklu dönemi ilmî faaliyetlerinin konu edildiği makale, Malatya'nın tarihi ve Türkler tarafından fethedilmesinin özetlendiği giriş ve ilmi faaliyetlerin detaylı bir şekilde anlatıldığı kısımdan oluşmaktadır.

Mikâil Bayram bu makalede özellikle Malatya'nın fikrî yapısındaki çeşitliliğin üzerinde durmuştur.

1.28.  Ereğli'de Medfun Olan Şeyh Şıhabü'd-din Makbul Kimdir?[18]

Ereğli'de medfun Şeyh Şihabuddin Makbul adlı şahsın Kirmanî'nin talebesi olan Emir Bedruddin ve Şihabuddin kardeşlerden ikincisinin olduğuna dair tesbitlerde bulunduğu makalesidir.

1.29.  Üç Edib:Celal Emrem, Kemal Kürkçüoğlu ve Mehmet Çavuşoğlu

Yüksek İslam Enstitüsündeki görevi esnasında Celal Emrem, Kemal Kürkçüoğlu ve Mehmet Çavuşoğlu ile yaşamış olduğu bir hatıraya yer verdiği makalesidir.

1.30.  Selçuklular Zamanında Anadolu'da Bazı Yöreler Arasındaki Farklı Kültürel Yapılanma ve Siyasi Boyutları[19]

Tokat'da Türk kültürünün Malatya'da ise İran kültürünün etkili olduğunun üzerinde durduğu makalesi "Selçuklular Zamanında Tokat ve Malatya Yöresinin Fikrî ve Kültürel Yapısı ve Siyasî Boyutları" adıyla Türk Dünyası Araştırmaları dergisinde yayınlanmıştır.

1.31.  Selçuklular Zamanında Konya'da Kültürel Faaliyetler[20]

Anadolu Selçuklu Devleti'ne başkentlik yapmış"huzur beldesi" olarak ün salmış Konya'nın bilgin, sanatkâr, mutasavvıf, şair ve ediplerin yaşayıp eserler verdiği önemli bir kültür şehri olmasının konu edildiği makalesidir.

1.32.  Fil Olayı ve Fil Sûresi Hakkında Yeni Bir Yorum[21]

Mikâil Bayram'ın I. Kuran Sempozyumunda sunduğu tebliğde Fil Olayı'nın nasıl meydana gelmiş olabileceği ve Fil Sûresi'nin ne anlatmak istediği üzerinde durmuştur.

Mikâil Bayram,bu olay üzerindeki araştırma ve çalışmalarını daha sonra bir kitap haline getirmiştir.[22]

1.33. Alanya Ve Çevresindeki Bazı Selçuklu Devri Kitabeleri ve Düşündürdükleri

Anadolu Selçukluları zamanındaki Alanya ve çevresindeki kitabelerden sultanlar için kullanılan lakap ve hitapların devrin siyasî olayları ile bağlantısına dair tespitlerin yer aldığı makalesidir.

1.34.  Anadolu Selçukluları Zamanında Bilimsel Zihniyet Ve Bilimin İşe (Üretime) Dönüştürülmesi Anlayışı Ve Uygulaması[23]

Mikâil Bayram'ın, Ahilik Kültürü Haftası nedeniyle İstanbul'da 1995'te yapılan panelde sunduğu makalesidir.

Mikâil Bayram, makalenin,özet bilgiler içeren giriş bölümü dışında başlıklar halinde devlet adamlarının bilimi himaye etmeleri, Anadolu'daki bilimsel seviye, bilimin işe dönüştürülmesi anlayışı ve uygulaması ile ilgili bilgilerini ortaya koymuştur.

İlim adamlarının bilimin üretime dönüştürülmesine yönelik fikirlerinin Ahiliğin kurulmasına katkı sağladığına, Ahilerin de sınaî faaliyetlerde bulunduğuna işaret etmektedir.

Panel konuşmasının ardından tartışma metninde Mikâil Bayram'a yöneltilen sorular ve Mikâil Bayram'ın yanıtları da yer almaktadır.

1.35.  Anadolu'da Te'lif Edilen İlk Türkçe Eser Meselesi[24]

Anadolu'da Türkçe eser yazma geleneğinin XIII. Asrın sonlarında değil bu asrın başında Danişmed ilinde başladığına dair tespitlerini V. Millî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Seminerine sunduğu bildiriyi içeren makaledir.

Mikâil Bayram, Anadolu'da te'lif edilmiş ilk Türkçe eserin ünlü tıpçı Hâkim Bereket'in kaleme aldığı "Tuhfe-i Mübârizî" isimli çalışması olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bu itibarla bu makale Anadolu Selçuklu tarihine büyük katkı sağlayan bir çalışmadır.

Makale aynı isimle Uluslararası III. Türk Kültürü Kongresine bildiri olarak sunulmuştur.[25]

1.36.  Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında Hoca Ahmed-i Yesevi'nin Rolü[26]

Ahmed Yesevî'nin ve Yesevî anlayışının kültürel faaliyetleri ve bu faaliyetlerin Anadolu'nun Türkleşme ve İslamlaşmasına sağladığı katkının konu edildiği makalesidir.

Bu makale Özbekçeye çevrilmiş ve 2001 yılında Taşkent'te yayınlanmıştır.

1.37.  Eğitim ve Öğretim Ocağı Olarak Ahi Teşkilatı

Mikâil Bayram'ın, Anadolu Selçukluları devrinde kurulmuş, siyasî baskılar neticesi dağıtılmış fakat Osmanlı Devleti döneminde faaliyet ve çalışmaları destek ve teşvik ile devam etmiş olan Ahi Teşkilatının eğitim yönü üzerinde durduğu makalesidir.

Özet bir giriş kısmından sonra eğitimci olarak Ahi Evren, sanat ve meslekte intisab, ahi ahlâkı hakkında bilgiler ihtiva eden bölümlere yer verilmiştir.

1.38.  Ebü'r - Reyhân El-Beyrûnî'nin 'Nevruz' Hakkındaki Bazı Tesbitleri[27]

Mikâil Bayram, ünlü astronom ve coğrafyacı Birunî'nin "el-Âsârü'l Bakiye ve el Kânûnü'l Mes'ûdi " adlı eserlerinde nevruz'un İran menşeli olduğuna, İranda resmî bayram olarak kutlandığına ve dinî yönünün bulunduğuna, nevruzla ilgili inanışlara İslamî mahiye t kazandırılmaya çalışıldığına dair bilgi ve tesbitlerini bu makalede ifade etmiştir.

1.39.  Kur'ânî Tefekkür Açısından Nâsih ve Mensuh Olayı[28]

Kur'an-ı Kerim'de 750 kadar ayetin "mensuh" olduğuna dair iddialara Kur'andan ayetlerle örnekler vermek sureti ile karşı çıktığı makalesidir. Mikâil Hoca, Kur'anın kendisinin nâsih olduğunu, ayetlerin şüpheye yer bırakmadığını ifade etmektedir.

1.40.  Selçuklu Veziri Kadı İzzettin Tarafından Düzenlenen Bir Vakıfname[29]

Mikâil Bayram'ın Konya'da bir evin yıkımı esnasında bulunan ve II. İzzeddin Keykavus'un vezirlerinden Kadı İzzeddin'in düzenlemiş olduğu tesbit edilen vakıfname ile ilgili bilgilere yer verdiği makalesidir.

Makalede vakıfnamenin nüshası, vâkıf Kadı İzzeddin'in kim olduğu, Vakıfnâmenin şahitleri hakkında detaylı bilgiler yer almaktadır.

Mikâil Bayram vakıfnâmede özellikle şu üç konunun dikkati çektiğini belirtmektedir: Bunlardan ilki vakıfnâmede Türkçe yer adlarının bulunması ve bu Türkçe adların yazıya geçirildiği ilk numune olmasıdır. İkincisi köy adlarının Türkçeleşmesinin Anadoludaki Türkleşme ve İslamlaşmanın sağlandığına delil olmasıdır. Üçüncüsü ise Vakıfnâmenin şahitleri arasında gayr-ı müslim birinin yer alması.

Makalenin sonunda vakıfnamenin son kısmı ve şahitlerinin yazılı olduğu levha eklenmiştir.

1.41. Anadolu Selçukluları Devrine Ait Bir Yapı Kitâbesi ve Düşündürdükleri[30]

Mikâil Bayram'ın Konya'da bir inşaatın yapımı esnasında ortaya çıkan ve 1967'de İzzeddin Koyunoğlu Müzesine getirilen bir yapı kitâbesinin tavsif edildiği, tarihi değerinin ortaya konulduğu makalesidir. Mikâil Bayram üç satır halindeki kitabenin Anadolu Selçuklu Devleti'nin üçüncü sultanı Şehinşah'ın oğlu Şerafü'ddin İshak'a ait olduğunu düşünmektedir.

1.42. Anadolu Selçukluları Dönemi Tababeti İle İlgili Bazı Notlar [31]

Bu çalışmada Anadolu Selçuklu döneminde tıp ilmi, bu ilme devletin desteği ve Ahi Evrenin tabip yönü konu edilmiştir.

1.43.    Kuran'da   İlk İnsan Müzakere Raporu[32]

Ankara'da toplanan IV. Kuran Haftası Kur'an Sempozyumunda müzakereci olarak "İlk İnsan" ile ilgili tebliğleri değerlendirmiş ve görüşlerini ortaya koymuştur.

1.44.  Timur'un İstanbul'u Fethi Planı ve Çalışmaları[33]

Timur'un İstanbul'u fethetme niyetinde olduğu, fetihle ilgili  çalışmalar başlattığı

ancak Saruhan İli ve Doğu Anadolu'da çıkan ayaklanmalar neticesi bu planın gerçekleşemediğinin konu edildiği makalesidir.

1.45.  Ahi Evren Hakkında Yeni Bilgiler ve Yeni Belgeler[34]

Bu bildiri sunulmuş fakat yayınlanmamıştır.

1.46.  Anadolu Selçukluları Zamanında Konya'da Dini ve Fikri Hareketler

Makalede Anadolu Selçuklu Devletine başkentlik yapmış olan Konya'da dinî ve fikrî hareketlere dair geniş bilgiler yer almaktadır.

Makale, Nüve yayınları tarafından aynı adla kitap olarak basılmıştır.[35] Kitap tanıtımında bu makale ile ilgili geniş bilgi verdiğimizden ötürü burada tekrar bahsetme lüzumunu görmüyoruz.

1.47. Anadolu Selçukluları Zamanında Konya'nın Yeniden Kurulması ve Gelişmesi[36]

Makale iki ana başlıktan oluşmaktadır. Birinci başlık Konya'nın yeniden kurulması ve gelişmesi olup alt başlıklarda Konya'nın Türklerin yönetimine girmesi ve başkent oluşu, Konya'nın yeniden kurulması ve gelişmesi, Konya'da kültürel ve siyasî ortam konu alınmıştır. İkincisi ise İlim merkezi olarak Konya şeklindedir.

Hocamızın bu makalesi de Nüve yayınlarından çıkan " Selçuklular Zamanında Konya'da Dini ve Fikri Hareketler" adlı kitabında yer almaktadır.

1.48.  Hacı Bektaş-İ Horasanî Hakkında Yeni Kaynak Araştırması[37]

Hacı Bektaş-i Horasani ile ilgili yaptığı kaynak araştırmalarından, kaynaklarda Hacı Bektaşla ilgili verilen bahislerden hareketle Hacı Bektaş-i Horasanî'nin Yesevi ekolüne mensup, itikatta Eş'ari, amelde Şafii mezhebinden Sünni bir mutasavvıf olduğuna dair tesbit ve kanaatlerinin yer aldığı makalesidir.

1.49.  Kur'anın Öngördüğü Ekonomik Yapılanmanın Temel Esasları Ve Bunun Stratejisi Üzerine[38]

Kur'anın, İslamî bir toplumsal yapıda ekonomik dengenin korunmasını hedeflendiği; yöneticilerin hakkaniyet çerçevesinde davranarak fertlerin genelinin mutluluğunu sağlamasının da bu hedefin stratejisi olduğuna dair bilgi içeren makalesidir.

1.50.  Şehriyar'ın Ardından

İsmini tespit ettiğimiz fakat ulaşamadığımız Farsça bu makale daha sonra Azericeye çevrilmiştir.

1.51.  Lala Mustafa Paşa'nın Gaziantep'teki Vakıfları

Bu makalede Lala Mustafa Paşa'nın birçok şehirde kurmuş olduğu vakıf müesseslerinin vakıfnamesini ihtiva eden " Vakıfname- i Mustafa Paşa" adlı eserinin Konya Yusufağa Kütüphanesi nr. 7710'da kayıtlı bulunan nüshasının tavsifine yer verilmiştir

Hocamız eserin noksan olmayan kısımlarından Lala Mustafa Paşanın Gaziantep'teki on altı kadar vakfiyesini isimleri, kuruldukları mahallerle birlikte açıklamıştır.

Makalenin son kısmına dört levha eklenmiştir.

1.52.Kur'an'ı Anlamada Tarihsellik Sorunu Sempozyumu (Tebliğler ve Müzakereler) [39]

Bu sempozyuma müzakereci olarak katılan Mikâil Bayram; tarihin dünün, bugünün, yarının ilmi olduğu hususundaki görüşünden hareketle Kur'anın tarih içerisinde cereyan ettiğini, ayetlerin tarih disiplini içerisinde yeniden düşünülmesi gerektiğini vurgulamıştır.

1.53.  Selçuklular Zamanında Kayseri'de Evhadi Dervişler

Bu makalede fütüvvet teşkilatını yayması için Abbasi halifesi tarafından Şeyhu'ş- Şuyûhî'r Rum (Anadolu'daki şeyhlerin şeyhi) olarak Anadolu'ya gönderilen Şeyh Evhadu'd-din Kirmanî'nin Kayseri'ye yerleşmesi burada başlatmış olduğu Evhadilik hareketini yayması konu edilmiştir.

1.54.    Anadolu Selçukluları'nda Devlet Yapısının Şekillenmesi[40]

Makalenin başlangıcında Trük devletlerinde teşkilatlanmayla ilgili özet bilgi verilmiş, başlıklar halinde Anadolu'da siyasi birliğin tesisi, siyasi birliğin tesisinden sonra devletin yeniden yapılanması, devletin yapılanması ile dinî, kültürel, sosyal ve ticari gelişmelerin sağlandığı ve bunun toplum üzerindeki olumlu etkisi konu edilmiştir.

Makale, İngilizce'ye tercüme edilmiş ve yayınlanmıştır.[41]

1.55. Anadolu Selçukluları'nda Türk, iranlı ve Rum Halkları Arasında Siyasi ittifakın Kurulması

Bu makalede birlikte yaşamak durumunda olan Türk, İranlı, Rum halkın özellikle 1. Gıyaseddin Keyhüsrev'in saltanatı döneminde sükûn ve huzuru sağlayan siyasî ortamın tesis edildiğine dair açıklama ve görüşleri yer almaktadır.

1.56.  Hümanizm ve Mevlana

Mevlana'nın bütün dinlere ve mensuplara saygılı olduğunu bu düşüncesinden dolayı "hümanist" olarak telakki edilmesinin doğru olduğunu fakat devrinin siyasî olayları incelendiğinde fikri ve dinî zümrelerdeki rakiplerine (özellikle Türkmenlere)karşı tutumunun bu hümanizm anlayışı ile çeliştiğinin üzerinde durduğu makalesidir.

1.57.  .Peygamberlerin Görevleri Nelerdir?

Peygamberlerin öğretileri arasında farklılıkların bulunmadığı; Allah'ın elçisi olarak aynı dünya görüşünü ve düşünce sistemini tesis ettiklerini belirten Mikâil Bayram

Peygamberlerin görevlerini şu şekilde sıralamıştır:

*Allahın kendilerine bildirdiği ilahi mesajları (vayh) muhafaza etmek

*Tebliğ vazifesinde bulunmak

*Eğiticilik ve öğreticilik görevi

*Bir cemaat meydana getirmek ve bu cemaati sevk ve idare etmek)

1.58.  .Sadru'd-Din Konevî Kütüphanesi Ve Kitapları[42]

Bu makalede, Sadruddin-i Konevî'nin kendi el yazması defterlerinin önemli bilgiler içeren kitaplarının akıbeti konu edilmiştir.

Makale Türkiye'de iki farklı yayınevi tarafından yayınlanmış olup, "The Library and Boks of Sadr al- Din Konevî" adı ile İngilizceye tercüme edilerek "Theoretical Approaches to the Transmission and Edittion of Oriental Manuscripts" adlı sempozyumda (İstanbul, 28-30 Mart 2001) sunulmuştur.

1.59.  Türkiye Selçukluları Döneminde Bilimsel Ortam Ve Ahiliğin Doğuşuna Etkisi[43]

Bu çalışmada Ahiliğin kurulduğu dönemde Anadolu'da Bilimsel Ortam tasvir edilmiş bu ortamın etkisi ile bilimin üretime dönüştürülmesi faaliyeti olarak Ahilerin sınaî alandaki çalışmalarından bahsedilmiştir.

Makale ilk olarak 2001 yılında Türkiyat Araştırmaları Dergisinde, ikinci kez yine 2001'de Cem Dergisinde ve son olarak da Türkler Ansiklopedisinde yayınlanmıştır.[44]

1.60.  Uc Beği Mehmet Bey Kimdir?[45]

Anadolu Selçukluları zamanında Denizli ve çevresinde faaliyet gösteren uc beyi Mehmet Bey'in kimliğine açıklık getirdiği makalesidir. İstanbul Halet Efendi İlavesi(Süleymaniye)Kütüphanesi nr.92 'de kayıtlı bir mecmuda uc beği Mehmet Bey'in Bizans kökenli, sonradan Müslüman olan, Melik ünvanı taşıyarak denizli civarına gönderildiğini, bilge bir kişi olduğunu 1262 recep ayından 7-8 ay sonra öldürüldüğü böylece beyliğin son bulduğu bilgisi ve tesbitleri yer almaktadır.

1.61.   Anadolu  Selçukluları Zamanında Evhadi Dervişler

Mikâil Bayram, Anadolu Selçuklu Devletinin kurulduğu sırada birçok fikrî hareketin bu coğrafyada vuku bulduğunu bunlardan birinin de Evhadilik olduğunu belirtmektedir. Evhadilik hareketinin Kayseri'den kendisi ve müritleri vasıtasıyla Anadolu coğrafyasındaki Türkmen yerleşimlere dağıldığını anlattığı makalesidir. Makalede bu tarikat silsilesi, tarikatin esasları ve fikrî yapısına da yer verilmektedir.

1.62.  Bacıyân- Rum (Anadolu Bacıları) Ve Fatma Bacı[46]

Bacıyan-ı Rum Teşkilatının bilinen ilk lideri Fatma Bacı'nın kimliği, hayatı ve faaliyetlerinin konu edildiği makaledir

1.63.  Ekonomik Yapılanmanın Temel Esasları

Bu makale daha evvel, "Kur'anın Öngördüğü Ekonomik Yapılanmanın Temel Esasları ve Bunun Stratejisi Üzerine" adıyla daha önce yayınlanmıştır.

1.64.  Türkiye Selçuklularında Devlet Yapısının Şekillenmesi

Bu makale, daha evvel "Anadolu Selçukluları'nda Devlet Yapısının Şekillenmesi", adıyla Cogito Üç Aylık Düşünce Dergisinde yayınlanmıştır.

1.65.  Türkiye Selçukluları Uc Beği Denizlili Mehmet Bey

Bu makale, daha evvel "Uc Beği Mehmet Bey Kimdir?" adıyla yayınlanmıştır.

1.66.  Danişmendoğulları Devleti'nin Dini Siyaseti[47]

Bu makale ile ilgili bilgilerden Mikâil Bayram'ın "Danişmend Oğulları Devleti'nin Bilimsel ve Kültürel Mirası" adlı kitabında bahsetmiş bulunmaktayız.

1.67.  Sultanlar Muallimi Şeyh Mecdüddin İshak[48]

Sadruddin-Konevî'nin babası, devrinin tanınmış fikir ve ilim adamı, Fütüvvet teşkilatını Anadolu'ya taşıyan Malatyalı Şeyh Mecdüddin İshak ile ilgili bilgi verdiği makalesidir.

1.68. Ahi Evren Hâce Nasîrü'd-Din İle Alâü'd-Din Çelebi'nin Öldürülmesi Ve Ölüm Tarihlerinin Tesbiti[49]

Mikâil Hoca Mevlana'nın oğlu Alaüddin Çelebi'nin de Ahi Evren ile birlikte öldürüldüğünü, Mevlana'nın Alaüddin Çelebi'nin cenazesine katılmamasının duyduğu öfkenin delili olduğunu vurgulamaktadır.

1.69.  Danişmendoğılları'nın Dinî ve Milli Siyaseti[50]

Mikâil Bayram'ın "Danişmend Oğulları Devleti'nin Bilimsel ve Kültürel Mirası" adlı kitabında makale ile ilgili bilgi vermiş bulunmaktayız.

1.70.  Hâce Nasîrüddîn Muhammed Et- Tûsî'nin İntihalciliği[51]

Hoca Nasirüddin Tusi'ye nisbet edilen Ahlâk-ı Nâsrî adlı eserin aslında Ahî Evren Hace Nasiruddin Mahnud'a ait olduğunu, Nasiruddin Tusi'nin bu eser gibi birkaç eseri intihal yolu ile kendisine mal ettiğine dair görüş ve tespitlerinin yer aldığı çalışmasıdır.

1.71.  Moğol İşgali, İşbirliği Yapanlar ve Direnenler Selçuklu Döneminde Kalenderî-  Ahi Çatışması[52]

Bu makalede Anadolu'daki fikri zümrelerden Kalenderiler ve Ahiler arasındaki mücadeleden ve bu mücadele esnasında Kalenderilerin Moğollara verdiği destek neticesi Ahi Teşkilatının dağılmasından bahsedilmektedir.

1.72.  Selçuklular Zamanında Kalenderler İle Ahiler Arasındaki İlişkiler[53]

Anadolu'da "cavlaki" olarak isim bulan Kalenderiler ile Ahiler arasındaki ihtilaf Kalenderi şeyhi Şems-i Tebrizî ile Evhaduddin Kirmanî'ye dayandırılarak, Ahilerin Kalenderileri

1.73.  Türkiye Selçuklularından Günümüze Din Eğitimi

Bu makale daha evvel Anadolu Selçuklularından Günümüze Din Eğitimi" adıyla Atatürk'ün 100. Doğum Yılında Türkiye 1. Din Eğitimi, Semineri'ne sunulmuştur.

1.74. Ahiliğin Bilimsel Temelleri[54]

"Anadolu Selçukluları Zamanında Bilimsel Zihniyet ve Bilimin İşe (Üretim) Dönüştürülmesi Anlayışı ve Uygulaması", adıyla yayınlanmış olan makalesidir.[55]

1.75. Ahi Evren'de Melami Temayüller[56]

Ahi Evren'in bazı eserlerinde rastladığı Melami temayüllerden bahsettiği makalesidir.

Makale "Les Tendances Melâmî Chez Ahi Evren" adı ile Fransızcaya çevrilmiştir.[57]

2. Farsça Makaleleri

Mikail Bayram Hoca'nın 10 adet Farsça makalesini tespit edebildim. Bu makalelerin isimlersin liste olarak veriyorum.

1)     "Yeki ez-kadîm-terîn menâbi'-i edebiyât-i tasavvuf-i İran" Mecelle-i Maarif Dovre-i Heftum, Şumare: 2, (1369), s. 138-143

2)      "Seyyid Burhanu'd-din-i Muhakkık-i Tirmizî der-telâtum-i havâdis-i siyasî", ,Mevlânâ, ez-dîdgâh-i Torkân ve İrâniyân, Tahran 1369, s. 149-158.

3)      "Hâce Nasîru'd-din-i Tûsî hergis mukâtebe ve murâsele îy bâ-Şeyh Sadru'd-din-i Konevî nedâşte est", Name-i Aşina, Sâl-i evvel, Şumare: 2, Ankara 1974, s. 22-27.

4)      "Tahkîk-i cedîd der-Murid-i Hacı Bektaş-i Horasanî", Name-i Aşina, Neşriye-yi Raizeni-i Ferheng-i Cumhuri-i İslami-i İran der-Ankara, s. 1-8.

5)      "Mukâtebât-i Sadru'd-din-i Konevî bâ-Ahi Evren Şeyh Nasîrü'd-din Mahmud", Name-i Ferhenk, Şumare: 18, (1374), s. 99-109.

6)      "Nüsha-i deh Gazel-i Hâfız-i Şirazî", Kongre-i Beyne'l-Milel-i Bozorgdaşt-i Hafiz-i Şirazî, Şiraz 1367.

7)      "İcâd-i ittihâd-i siyasî miyân-i Turaniyân ve İraniyân ve Rumiyân der- Dovre-i Selçukîyan-i Rum" (Anadolu Selçukluları Devri İranlıların, Rumların, Selçukluların Siyaseti), Seminâr-i Beynelminel-i Cihan-i İranî ve Turan, (Merkez-i İsnad ve Tarih-i Diplomasi yay.), Tahran 1379, s. 1-7.

8)      "Te'sir-i Fırdovsî ve Şeh-nâme der-Anadolî, Name-i Aşina, Ankara 1380.

9)      "Menba-i Cedidi der-Tarih-i Selçukiyân-i Anadolu", Name-i Aşina, Ortak Kültür Mirasının Arayışında İran İslam Cumhuriyeti Büyükelçiliği Kültür Müsteşarlığı, 2002, s. 53-63.

10) "İntihal-i der asar" , Name-i parisi, VOI, No:3, Autumn 2003

3. Kitap Tanıtımı ile ilgili Makaleleri

3.1.       Robert       Olson'un Hisaru Mavsil ve'l-alakatü'l-Osmaniyetü'l-Farisiye (1718­-1743) Riyad 1403/1983 Adlı Eserin Arapçaya Yapılan Tercümesinin Tanıtımı

Bu makalede İngilizce olarak yazılmış, Arapçaya tercümesi yapılmış Hisaru Mavsil ve'l-alakatü'l-Osmaniyetü'l-Farisiye (1718-1743) adlı eserin tanıtımı yapılmıştır.

3.2.  Tasavvufi iran Edebiyatı'nın Bilinmeyen En Eski Kaynaklarından Biri[58]

Biri Karaman İl Halk Kitaplığı diğeri Konya Yusuf Ağa Kütüphanesinde bulunan Farsça olarak kaleme alınmış 1275'de Davud b. Abdu'l Aziz b. Karagöz el Cenzi tarafından istinsah edilmiş eserin tavsifini yaptığı makaledir.

3.3.  Abdu'l-Kahir el-Bağdadî ve 'et-Tekmile fi'l-hisâb' Adlı Eseri[59]Bu kitabın Laleli (Süleymaniye) Kütüphanesindeki nüshası tasnif edilmiştir

3.4.  Baba İlyas-ı Horasanî ve 'Cihâd-Nâme'si[60]

Mikâil Bayram'ın en önemli çalışmalarındandır.Cihad-name adlı eserin Baba İlyas Horasani'ye ait olduğunun ispat edildiği makaledir. Bu eser Ayasofya Kütüphanesi. no: 4819'da kayıtlıdır.

3.5.  Bir Osmanlı Seyyahı Hace Hâtib Mahmud ve Seyahatü'l-Kübra ve Müfredatü'l-Etibba Adlı Eseri[61]

Bugüne kadar tanıtılmamış bilinmeyen bir seyahatname olan Müfredatü'l-Etibba'nın Konya İzzet Koyunoğlu müzesinde bilinen tek nüshasının tanıtıldığı makaledir.

3.6.  Türkiye Selçukluları Tarihi Hakkında Yeni Bir Kaynak

Selçuklu Devleti zamanında Anadolu ve Suriye'deki siyasi ve fikri hareketler hakkında önemli bilgiler içeren Teşvikü'l vel kulub adlı eserin tanıtıldığı makaledir.

4. Eleştiri Türündeki Makaleleri

4.1.  Babailer İsyanı Üzerine[62]

Ahmet Yaşar Ocak'ın doktora tezi olan ve daha sonra yayınlanan " Babaîler İsyanı" adlı çalışmasında yanlış bulduğu noktaları tenkit ettiği makalesidir. Mikâil Bayram A. Yaşar Ocak'ın konu ile ilgili ilk elden kaynaklar vermesine rağmen kendisini eleştirmesine bu makale ile bir nev'î yanıt vermiştir. Mikâil Bayram Baba İshak hareketinin peygamberlik iddiasıyla çıkmadığını, O'nu temsil eden Türkmen zümrenin A. Yaşar Ocak'ın bahsettiği gibi heterodoks olmayıp; Sünni temayüllü olduklarını, isyanın II. Gıyaseddin'in kötü yönetimine bir başkaldırı olarak çıktığını ifade etmektedir.

4.2.  Menakibu'l-Kudsiye'nin Neşri Hakkında

Ahmet Yaşar Ocak ve İsmail Erünsal'ın Baba İlyas'ın torunlarından Elvan Çelebi'nin "Menakıb-ı Kudsiyye fi menâsibi'l Ünsiyye" adlı eserinin neşrine dair yapılan hatalardan bir kısmını ortaya koyduğu makalesidir.

4.3.  Usta Bir İntihalci ve Eseri (İslamiyet ve Türkler)[63]

Zekeriya Kitapçı'nın Karaçi Üniversitesine doktora tezi olarak sunduğu " Et Türk fi Müellefati'l Câhız" çalışması ile Hakkı Dursun Yıldız'ın doçentlik tezi olan "Arap Devletlerinde Türkler" adlı çalışmanın birbirleri ile muhteva ve başlık yönünden benzediği; hatta aynı olduğunu tespit ettiği makalesidir. Mikâil Bayram söz konusu çalışmaların sunuluş tarihine karşılaştırmak sureti ile Hakkı Dursun Yıldız'ın intihalcilik yaptığını deşifre etmiştir.

4.4.  Kendini Âlim Sananlar[64]

İntihalciliğini ortaya çıkarmasından sonra H.Dursun Yıldız'ın Tarih ve Toplum Dergisinin 101. sayısında Mikail Bayram ile ilgili "Meydanı Boş Bulanlar " adlı bir makale yazmıştır. Bu makalede Mikâil Bayram'ı doçentlik tezinde yaşadıkları olumsuzluklardan dolayı böyle bir iddiada bulunmakla suçlamıştır. Mikâil Bayram da bunun üzerine H. Dursun Yıldız'ın doçentlik tezinde kendisine yapılan haksızlığı ifade etmiştir. Aynı zamanda H. Dursun Yıldız'ın hakkaniyetli davranmayarak mükerrer defa intihalcilik yaptığına yönelik tespitlerini sunmuştur

5. İsmini Tespit Ettiğimiz Diğer Makaleler

1)     "Seyîd Kutup'dan Tercüme", Oku Dergisi, 1969.

2)      "Dil ve Tefekkür", Bugün Gazetesi, 1970. Bu makale aynı adla Kriter Dergisi, 1978'de

3)      " Muhammed İkbal'den Manzum Şiir Tercümesi" , Oku Dergisi, 1969.

4)      "İblis'in Parlamentosu /Muhammed İkbal'den Tercüme)" , Kriter Dergisi, 1977.

5)      "Ahi Evren Hakkındaki Yılan (Evren: Ejder) Efsanelerinin Ortaya Çıkışı, II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, II, Ankara 1986, s. 75-79.

6)      "Fatih Sultan Mehmed'in Trabzon'u Fethedişinin Gerçekleri", Trabzon Tarihi Sempozyumu Bildirileri, (Trabzon 6-8 Kasım 1998), Trabzon Belediyesi Kültür yay., Trabzon 1999, s.137-140.

7)      "Osmanlı Devleti Döneminde Saray", Saray, S. 7, Van 1998. s. 4.

8)      "Tarihe İslamî Bir Bakış",Vuslat, İstanbul 2001

9)      "Kur' ani Düşünce ve Karşısındaki Engeller"

Makale'nin yayın yeri ve yılına dair kayda rastlamamış bulunmaktayız.

Bu makalede düşüncenin mahiyeti açıklanmış bu açıklamadan sonra Kur'ani düşüncenin nasıl oluşacağı ve Müslüman'ın düşünce sisteminin oluşmasında Kur'an -ı Kerim ile bilgilenmenin önemi üzerinde durmuştur. Tarihten günümüze Kur'ani düşüncenin nasıl engellendiğine dair tespitlerde bulunduğu makalesidir. Düşünce ile dil arasındaki ilişkiden hareketle Kur'anî düşüncenin oluşmasında Kur'an'daki kelime ve deyimleri kavram ve tabirleri bilmek gerektiğini vurgulamıştır. Kur'anî kültürün bu sayede sağlanacağının üzerinde durarak bunu engellemeye çalışanların metodunun Kur'an dilini yok etmek olduğunu ifade etmektedir.

III. HİKÂYESİ

1. Keyf Bunun Harasındadır[65]

Köyümüzün halgı İran'ın Hoy şehrinin gırağındaki köylerden bunnan atmış il gabah mahaceret eleyip, Türkiye'nin Van şehrinden gedim bir Ermeni köyüne yerleşirler. Bunnan ötürü danişmahlarından, düşünüp kelhmahlarından tutun her adet ve töreleri özlerine mehsusdı. Köydeki hanivadeler İran'daki köylerinin adıynan tesmiye olurlar. Meselen: Hoy'un Yezdikân köyünden gelenlere Yezdikânlı, Var'dan gelenlere Varlı, Almalı'dan gelenlere Almalılı, hulase Sılavlı, Şekeryazılı, Kangenli, Hinduvânlı deyilir. Veli hanivadelerin adet ve erkânı birbirinden çok ferg elemir. Tekce danişmahlarında bir balaca ferg var. Bu yahunlarda teze yetişin cevanlar atalarının törelerini terk elemanlığa başlayıplar. Danişmahları da heyli evez olup. Köyümüzden başka yerlere, şeherlere köçenler de beylicedir. Emma köyde gene bir maye galıpdır.

Köyümüzde Mehemmed adlı biri var idi. Bu Mehemmed'in göçek öküzleri, çütü, çubuğu, davarları varidi. Hulâse halı vahtı yerindeydi. Ne düşündü, ne daşındı bilmah olmaz. Köyden köçtü şehere, Van'a yerleşdi. Bele bilirem ki, Mehemmed'den gabah şehere köçen olmaşıdı. Van'da ona İran'dan gelmiş olmağından ve Azeri diliynen danışmağından ötürü Ecem Mehemmed deyirdiler.

Köyden şeherlere köçenler şeherin adet ve törelerinden bir zatlar örgeşirler, huylardan huy aparırlar. Bizim Mehemmed de şeherde bir iş tutmişdi, erag içmah örgeşmişdi. Gâh gâh köye gelerdi. Zemilerini ekdirer, biçdirerdi. Köye gelen zamanlar yanınca erag da getirer içerdi. Köyün küçelerinde na'ra teperdi.

Bir gün Mehemmed gene erag içmişdi. Keyfi yerindeydi. Köyün gehvehanesinde köylülernen söhbet eliyirdi. Köylüler onun söhbetine gulah tutmuşdular. Mehemmed de zovknan danişirdi. Erag içmağın feziletlerinden behs eliyirdi. "Kâş onbeş il gabah erag içmağı örgeneydim. O güzel öküzleri satar puluynan erag alardim. Eragnen bir lehze keyflenmah menim içün öküzden, davardan yahşiterdi". deyirdi.Gulah verenler Mehemmed'e gıbta eliyirdiler.

Mehemmed'in sözlerine gulah veren köyün ağ sekkelerinden Cemşid Emmi yavaşca mehmed'e sarı çöndü. "Ay oğul, erağı içersen, olursan meste; düşersen olursan heste; sora kusursan lehte lehte; pulun da gedir üste. De görüm keyf bunun harasındadır? Men başa tüşebilmedim" Dedi.

Mehemmed o serhoşluh haletiynen Cemşid Emmi'ye cevap tapabilmedi. Mehmed'e kulah verenler de Cemşid Emmi'nin sözlerine gülüşmahdan sevay bir zat demağa mecalları galmamişdi.

IV. YAYINLANACAK OLAN ÇALIŞMALARI

1.  KİTAPLAR

Saray Divânı (genişletilmiş üçüncü baskı.)

2.  MAKALELER

1)     "Fatih Sultan Mehmed'de Sadrud'd-Din Konevî ve Ahi Evren Hayranlığı"

2)      "Sanat Ruhlu İnsan Bir El Yazması Eserin Macerası"

3)      "Selçuklular Zamanında Konya'da Su Şebekeleri"

4)      "Selçuklular Zamanında Ilgın"



[1]Bayram, " Ahi Evren Kimdir?", Türk Kültürü, S. 191, Ankara Eylül 1978, s. 658-668.

[2]Bayram, "Baba İshak Olayının Gerçek Sebebi ve Ahi Evren ile İlgisi" , Diyanet Dergisi, XVIII/2, Ankara

Mart-Nisan 1979, s. 69-78.

[3]Bayram, " Anadolu'da Te'lif Edilen İlk Eser 'Kaşf'al - Akabe", İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, VII/3- 4, İstanbul 1979, s. 271 - 307

[4]Bkz. Mikâil Bayram, İbnü'l- Kemal İlyas b. Ahmed, Anadolu'da Te'lif Edilen İlk Eser Keşfu'l- Akabe,

Hayra Hizmet Vakfı yay., Konya 1981.

[5]Bayram,"Sadru'd-din Konevî ile Ahi Evren Şeyh Nasuri'd-din Mahmut'un Mektuplaşması", S.Ü. Fen- Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, S.2, Konya 1983, s. 51-75.

[6] Bayram, "Yunus Emre Eskişehirli (Sivrihisarlı) Olabilir mi?", Kelime, S. 7,1986, s. 4Q-44.

[7]Bayram, "XIII. Asır Başlarında Maveraünnehir'de Faaliyet Gösteren Bir Bahşi İle İlgili Bir Habef', Kelime, S.8, Konya 1987, s. 36-38.

[8]Bayram, "Evahadu'd-dîn Hamid el- Kirmânî", Kelime, S.12, Konya 1987, s. 35-37

[9]Bayram, "Pervaneoğulları Zamanında İlmî Çalışmalar", Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri,

19 Mayıs Üniversitesi yay. Samsun 1988, s. 383-387.

[10]Bayram, "Narhcı Hasan Çelebi'nin 'Mesalihü'l- Müslimin ve Menafi'ül- Müminin' Adlı Eseri ve Ali Emirî Efendi'nin Eser Hakkındaki Notları", XI. Türk Tarih Kongresi Bildiri Özetleri, TTK yay. , Ankara 1990, s. 68-69.

[11]Bkz. agm., X. Türk Tarih Kongresi'nden ayrı basım, TTK. Basımevi, Ankara 1991,s. 967-973.

[12]Bayram, "Selçuklular Zamanında Tokat ve Malatya Yöresinin Fikrî ve Kültürel Yapısı ve Siyasî Boyutları", Türk Dünyası Araştırmaları, S.72, İstanbul 1991, s. 87-98.

[13]Bayram, "Tarih ve Tarihçi", Soruşturma (Tarih- Siyer), Sor yay., Ankara 1991, s. 81-100;ae., İktibas, S. 148, Nisan 1991,s. 14-19.

[14]Bayram, "Yunus Emre'nin Tasavufî Meşrebi Cemal- Perestlik", S.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.1, Konya 1992, s. 185-196.

[15]Bayram, "Beş asır Önce Yapılmış Tenkildi Bir Metin Neşri (Edition Critic) Üzerine", S.Ü. Selçuklu Araştırmaları Merkezi Prof. Dr. Yılmaz Önge Armağanı, Konya 1993, s. 163-168.

[16]Bayram, "Dört Halife Devrinde İctihadın Boyutları ve Ekonomik Sonuçları", Haksöz, S. 26, İstanbul 1993, s. 2-25.

[17]Bayram, "Selçuklular zamanında Malatya'da İlmî veFikrî Faaliyetler", I-II Millî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri, (Konya 20-21 Mayıs 1991), Selçuklu Araştırmaları merkezi yay. , Konya

1993, s. 119-124.

[18]Bayram, "Ereğli'de Medfun Olan Şeyh Şihabü'd-din Makbul Kimdir?", III. Miilî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri,(Konya 20-22 Mayıs 1993), Selçuklu Araştırmaları Merkezi yay , Konya

1994, s. 119-126.

[19]Bayram, " Selçuklular Zamanında Anadolu'da Bazı Yöreler Arasındaki Farklı Kültürel Yapılanma ve Siyasi Boyutları", Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. I Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü yay., Konya 1994, s. 79-92.

[20]Mikâil Bayram, " Selçuklular Zamanında Konya'da Kültürel Faaliyetler", Yedi İklim, VII/57, İstanbul Aralık 1994, s. 171-180.

[21]Mikâil Bayram, " Fil Olayı ve Fil Suresi Hakkında Yeni Bir Yorum", I. Kuran Sempozyumu, Ankara 1995, s. 171-180.

[22]Bkz. Bayram, Fil Olayı'nın Mahiyeti (Fil Suresinin Yeni Bir Yorumu), Fecr Yay., Ankara1996

[23]Mikâil Bayram, "Anadolu Selçukluları Zamanında Bilimsel Zihniyet ve Bilimin İşe (Üretime) Dönüştürülmesi Anlayışı ve Uygulaması", Ahilik Kültür Haftası 1995 Yılı İstanbul Paneli, İstanbul Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği yay. İstanbul 1996, s.13-23.

[24]Bayram, "Anadolu'da Te'lif Edilen İlk Türkçe Eser Meselesi", V. Millî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri, (Konya 25-26 Nisan 1995 ),Selçuklu Araştırmaları Merkezi yay. Konya 1996, s. 95­100.

[25]Agm., Uluslararası III. Türk Kültürü Kongresi Bildirileri, (Ankara 1993), Başbakanlık Atatürk Kültür Merkezi yay., Ankara 1999, s.585-593.

[26]Bayram, "Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında Hoca Ahmed-İ Yesevi'nin Rolü", Ahmed-i Yesevî Hayatı-Eserleri- Tesirleri, İstanbul 1996, S. 533-545.

[27]Bayram, "Ebü'r Reyhân el- Beyrûnî'nin 'Nevruz' Hakkındaki Bazı Tesbitleri", Türk Kültüründe Nevruz Paneli Bildirisi, Selçuk Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi, (Konya, 21 Mart 1997).

[28] Mikâil Bayram, "Kur'âni Tefekkür Açısından Nâsih Mensuh Olayı", Fecre Doğru, Yıl:2, S. 15, Ankara Ocak 1997, s. 30-33.

[29]Mikâil Bayram, "Selçuklu Veziri Kadı İzzettin Tarafından Düzenlenen Bir Vakıfname", Ata Dergisi, S. VII, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi yay. , Konya 1997, s.47-53.

[30]Mikâil Bayram, " Anadolu Selçukluları Devrine Ait Bir Yapı Kitâbesi ve Düşündürdükleri", Antalya Selçuklu Semineri Bildiriler/ Seçkiler, Antalya İl Kültür Müdürlüğü yay. , Antalya 1998, s. 25-27.

[31]Bayram, "Anadolu Selçukluları Tababeti İle İlgili Bazı Notlar", Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları, S. 4, İstanbul 1998, s. 149-152.

[32]Bayram, "Kuranda İlk İnsan Müzakere Raporu", Kur'an Kıssalarının Anlam ve Değeri(IV.Kuran Haftası Kuran Sempozyumu), ( Ankara 17-18 Ocak 1998) Fecr yay. , Ankara 1998, s. 237-241.

[33] Mikâil Bayram, "Timur'un İstanbul'u Fethi Planı ve Çalışmaları", Konya Postası, Yıl:1, S. 14, Konya 8 Ekim 1998, s. 5

[34]Mikâil Bayram, "Ahi Evren Hakkında Yeni Bilgiler ve Yeni Belgeler", İstanbul Esnaf ve Sanatkârlar Birliği Ahilik Kültür Haftası 199 Yılı Paneli (İstanbul 12 Ekim 1999).

[35]Bayram, Selçuklular Devrinde Konya'da Dini ve Fikri Hareketler, Nüve Kültür Merkezi Yay. İstanbul 2008.

[36]Mikâil Bayram, "Anadolu Selçukluları Zamanında Konya'nın Yeniden Kurulması ve Gelişmesi", Prof. Dr. İsmail Aka Armağanı, İzmir 1999, s. 14-22.

[37]Mikâil Bayram, "Hacı Bektaş-i Horasanî Hakkında Yeni Kaynak Araştırması", Osmanlı , VII, Yeni Türkiye yay., Ankara 1999, s. 51-56.

[38]Bayram, "Kur'anın Öngördüğü Ekonomik Yapılanmanın Temel Esasları ve Bunun Stratejisi Üzerine", Haksöz, S. 98, İstanbul 1999, s. 35-39.

[39]Bayram, Kur'an'ı Anlamada Tarihsellik Sorunu Sempozyumu (Tebliğler ve Müzakereler) (Bursa 8­10 Kasım 1996), Bayrak yay., İstanbul 2000, s. 43-55.

[40]Bayram, "Anadolu Selçukluları'nda Devlet Yapısının Şekillenmesi", Cogito, S.29, Yapı Kredi yay., İstanbul 2001, s. 61-72.

[41]Bayram, "State Formation Among The Seljuks of Anatolia", Translated Gary Leiser, Mesogeois, Vol.25- 26,(2005), p.61-72.

[42]Mikâil Bayram, "Sadru'u-Din Konevî Kütüphanesi ve Kitapları", Marife, Yıl:1, S. 2, Konya 2001, s. 179­186; agm.,.Bilgi Yolu Türk Kütüphaneciler Derneği Konya Şubesi Dergisi, Yıl:2, S.:2, (Konya 2002), s.49-55.

[43]Mikâil Bayram, "Türkiye Selçukluları Döneminde Bilimsel Ortam ve Ahiliğin Doğuşuna Etkisi", Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 10, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü yay., Konya 2001, s. 1-11.

[44]Bayram, "Kur'anın Öngördüğü Ekonomik Yapılanmanın Temel Esasları ve Bunun Stratejisi Üzerine", Haksöz, S. 98, İstanbul 1999, s. 35-39.

[45]Bayram, "Uc Beği Mehmet Bey Kimdir?", I. Uluslar Arası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi(Konya 11- 13 Ekim 2000), Konya 2001, s. 155-162.

[46]Bayram, "Bacıyân- Rum (Anadolu Bacıları) Ve Fatma Bacı", Türkler, C. 6, Yeni Türkiye yay., Ankara 2002, s. 365-379.

[47]Bayram, "Danişmendoğulları Devleti'nin Dini Siyaseti", IV. Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri (Kayseri 10-11 Nisan 2003), Kayseri 2003.

[48]Bayram, "Sultanlar Muallimi Şeyh Mecdüddin İshak", Selçuk İletişim, S. 51, Konya Şubat 2003, s. 7.

[49]Bayram, "Ahi Evren Hâce Nasîrü'd-din İle Alâü'd_din Çelebi'nin Öldürülmesi ve Ölüm Tarihlerinin Tesbiti", İstem Dergisi, S. 3, S.Ü. İlahiyat Fakültesi yay., Konya 2004, s. 35-57.

[50]Bayram, "Danişmendoğulları Devleti'nin Dinî ve Millî Siyaseti", Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 18, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü yay., Konya 2005, s. 131-147.

[51]Bayram, "Hâce Nasîrüddin Muhammed Et-Tûsî'nin İntihalciliği", S.Ü.İlahiyat Fakültesi Dergisi, Konya 2005, s. 7-18

[52]Bayram, "Moğol İşgali, İşbirliği Yapanlar ve Direnenler Selçuklu Döneminde Kalenderî - Ahi Çatışması", Bilim ve Gelecek Aylık Bilim, Kültür ve Politika Dergisi, S. 17, İstanbul Temmuz 2005, s. 35-40.

[53]Bayram, "Selçuklular Zamanında Kalenderler İle Ahiler Arasındaki İlişkiler", Bilgi Yolu Türk Kütüphanecileri Derneği Konya Şubesi Dergisi, S. 7, Konya 2005, s. 8-14.

[54]Bayram, "Ahiliğin Bilimsel Temelleri", İktibas, S. 360, Ankara Aralık 2008, s. 17-22.

[55]Bkz agm., Ahilik Kültür Haftası 1995 Yılı İstanbul Paneli, İstanbul Esnaf ve Sanatkârlar Odaları

Birliği yay. İstanbul 1996, s.13-22.

[56]Bayram, "Ahi Evren'de Melami temayüller", AKA,Yıl:1 S. 2, Konya(tarihsiz), s. 4-8.

[57]Bayram,"Anadolu Selçukluları Zamanında Bilimsel Zihniyet ve Bilimin İşe (Üretime) Dönüştürülmesi Anlayışı ve Uygulaması", Ahilik Kültür Haftası 1995 Yılı İstanbul Paneli İstanbul Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği yay. İstanbul 1996, s.13-23.

[58]Bayram, "Tasavvufi İran Edebiyatı'nın Bilinmeyen En Eski Kaynaklarından Biri",S.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, S. 6, Konya 1991, s. 95-100.

[59]Bayram, "Abdu'l-Kahir el-Bağdadî ve 'et-Tekmile fi'l-hisâb' Adlı Eseri", Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 4, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü yay., Konya 1997, s. 11-19.

[60]Baba İlyas-ı Horasanî ve 'Cihâd-Nâme'si", Cem, Nisan 1997, s. 50-52.

[61]Bayram,"Bir Osmanlı Seyyahı Hace Hâtib Mahmud ve Seyahatü'l-Kübra ve Müfredatü'l-Etibba Adlı Eseri", Uluslar Arası Kuruluşunun 700. Yıldönümünde Bütün Yönleriyle Osmanlı Devleti Kongresi, (Konya 7-9 Nisan 1999), Konya 1999, s. 251-255.

[62]Bayram, "Babaîler İsyanı Üzerine",Hareket, S. 23, Emek Matbaacılık, İstanbul 1981, s. 16-28

[63]Bayram, "Usta Bir İntihalci ve Eseri (İslamiyet ve Türkler)", Tarih ve Toplum, S. 98, İstanbul Şubat

1992, s. 59-62161.

[64]Prof. Dr. H. Dursun Yıldız' ın eleştirilere cevaben yazdığı bir makalesidir. Bkz. H. Dursun Yıldız, "Meydanı Boş Bulanlar",Tarih ve Toplum, S. 101, İstanbul, Mayıs,1992, s. 313-315.

[65]Bayram, Keyf Bunun Harasındadır, Kelime, S.12, Konya 1987, s. 3.


Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol